4.2.17. Havâic-i Asliye (Hâcet-i Asliye) Bahsi

Kişinin hayatta muhtaç olduğu şeylerdir:

1- Kendisinin ve şer’an beslemeye mecbur olduğu âilesinin ve müstahdeminin nafakası.
2- Yazlık ve kışlık elbiseleri.
3- Mesken.
4- Ev eşyası.
5- Binit hayvanı.
6- Hizmetçi.
7- Sanat aletleri. Kitaplar, silahlar hep hayatî eşya cümlesindendir.
8- Borçlar da hâcet-i asliyedendir.

Kerhî Muhtasar’ında “Ev, ev eşyası, at, hizmetçi silah, kitap gibi vücudu zaruri olan levâzım-ı medeniye olarak ta’dâd edip bu eşyaya mâlik olan kimseye zekât vermekte beis yoktur. Bu nemâsız maldan böyle zaruri lâzım olanlardan fazla ikiyüz dirhem kıymetinde yine nemâsız eşyaya mâlik olan kimseye sadaka alması haram olur.” demiştir. Saymış olduğumuz eşyadan onbin dirheme mâlik olanlara Ashab-ı Kirâm zekât verirlerdi, demiştir.

Fetva kitaplarında: “Dükkânları, akarları olup da bunların geliri kendisine ve âilesinin geçimine yetişmeyen kimse fakir addolunarak, bu kimsenin İmâm Muhammed’le Züfer’e göre, sadaka ve zekât alması helâldir; İmâm Ebû Yusuf’a göre haramdır.” deniliyor. Buna kıyâsen de tarlası, bağı olup da bunların geliri kendisini ve âilesini geçindirecek miktarda olmazsa, bu kimsenin de İmâm Muhammed ve Züfer’e göre zekât almasında bir beis yoktur. Yine böyle evinde bir ay yetişecek miktarda ve ikiyüz dirhem kıymetinde erzakı olsa, bunun da zekât alması câizdir. Bu erzakı bir sene yetişecek miktarda olursa, bazı ulemâ bunun alması haramdır, demişlerse de bazıları hilline kâil olarak şöyle istidlâl etmişlerdir: Bu bir senelik erzâk, nemâ ve ziyadeyi kabil olmadığından sarfa mahkûm ve ademe mülhaktır. Sonra Resûl-i Ekrem’in (sav) Ezvâc-ı Tâhirat’ın bir senelik erzâkını iddihâr ettiği rivâyet edilmiştir. Hanife imâmlarının Hanefi kitaplarında naklolunan akvâl ve ictihâdları bunlardır.

Ganî ve gınâ hakkındaki şu izahatımızdan zekât verilmesi câiz olmayan fakirin de mâna-yı şer’isi layıkıyla anlaşılmış bulunuyor.